Ég hef óafvitandi skilyrt köttinn minn til að búast við klappi og kúri þegar vekjaraklukkan hringir. Um leið og fyrstu tónarnir berast af náttborðinu hlammar hann sér niður við andlitið á mér. Það versta við þessa vakningu er hversu freistandi það er að sofna aftur. Eftir nokkrar mínútur af notalegheitum drífum við okkur á lappir. Ég reyni að ganga hljóðlega um, enda langt í að næsta vekjaraklukka á heimilinu hringi. Morgunvaktin á skurðstofunum hefst kl. 7:30 og ég gef mér góðan tíma á morgnana en næ samt einhvern veginn alltaf að vera á síðustu stundu.
Það brakar í ísnum á hjólastígnum þegar naglarnir í dekkjunum læsast í hann og mér verður hugsað til bráðalistans svokallaða, þ.e. fólkið sem bíður eftir að komast í aðgerðir vegna beinbrota eða annarra bráðra vandamála. Undanfarið hefur hálkan leikið okkur grátt og þrátt fyrir að við höfum mannað auka skurðstofu um helgina er listinn langur. Það gæti bæst á hann í dag.
Við byrjum vinnudaginn á stuttum stöðufundi á kaffistofunni þar sem deildarstjórinn fer yfir verkefni dagsins. Ég verð á skurðstofu þrjú, þar sem til stóð að gera þrjár liðskiptaaðgerðir en sökum stöðunnar á bráðalistanum hefur einni aðgerð verið skipt út fyrir bráðaaðgerð. Með mér er Lea skurðhjúkrunarfræðingur og með okkur eru svæfingahjúkrunarfræðingur og svæfingahjúkrunarnemi, ásamt svæfingalækni, sérnámslækni á svæfingu, skurðlækni og sérnámslækni í bæklunarskurðlækningum. Við Lea skiptum með okkur verkum. Ég sæki vagn með ígræðum og verkfærum sem þarf að nota í fyrstu aðgerðinni á meðan hún opnar tölvukerfin og undirbýr tækjabúnaðinn á skurðstofunni. Á meðan er svæfingateymið að draga upp lyf, undirbúa dælur og gera klárt fyrir mænudeyfingu. Hverri aðgerð fylgir mikill undirbúningur. Verkefnin eru ótrúlega fjölbreytt og það krefst mikillar yfirsýnar að þekkja allar aðgerðirnar, mismunandi útfærslur og aðferðir. Ég hef verið svo lánsöm að gegna hlutverki teymisstjóra bæklunarteymis síðustu sex árin og hef getað helgað mig þeirri sérgrein, þótt ég þurfi líka að geta stokkið í annarskonar aðgerðir utan dagvinnutíma.
Fyrsti sjúklingur dagsins er maður á miðjum aldri sem er með gervilið í mjöðm sem er farinn að gefa sig. Það á að skipta um hann að hluta.
„Fæ ég ekki að eiga það sem þið takið út?“ spyr sjúklingurinn, eins og svo margir. Fólk er einkennilega áhugsamt um að hirða skrúfur, plötur og úr sér gengna gerviliði.
„Nei, því miður, það er alveg búið að taka fyrir að fólk fái að eiga þessa hluti. Sýkingavarnir myndu fá fyrir hjartað.“
Á meðan Lea fer yfir gátlista með sjúklingnum og svæfingateyminu fer ég og „skrúbba mig“, þ.e. framkvæmi vandaðan handþvott og sprittun áður en ég fer í sterílan slopp og hanska. Ég dekka borð með sterílum dúkum og Lea opnar sterílan búnað sem ég tek við, set saman og undirbý fyrir aðgerðina. Á meðan er lögð mænudeyfing hjá sjúklingnum. Hann verður ekki svæfður en fær nægilegt magn af svæfingalyfjum til að vita ekki af sér í aðgerðinni. Þegar skurðlæknirinn kemur inn á stofuna förum við saman yfir planið og staðfestum að allt sem þarf sé til staðar. Svo skrúbbar hann sig ásamt aðstoðarskurðlækninum og við hefjum aðgerðina.
„Ég var beðin um að vera með dálkinn Vaktin mín í Tímariti hjúkrunarfræðinga,“ segi ég á meðan við vinnum í rólegheitum að því að losa um gerviliðinn sem þarf að skipta um.
„Þú verður að skrifa að þú vaknir alltaf klukkan fimm og hlaupir tíu kílómetra og hugleiðir svo áður en þú mætir í vinnuna,“ segir skurðlæknirinn.
„Eða að þú hefjir daginn alltaf á að lesa rússnesku stórskáldin,“ segir sérnámslæknirinn.
„Það vill reyndar þannig til að ég er að taka áfanga í bókmenntasögu í HÍ,“ segi ég. „Ég gæti sagst lesa Gilgameskviðu á morgnana.“
Í kjölfarið berst talið um víðan völl, á milli þess sem skurðlæknirinn útskýrir það sem hann er að gera fyrir sérnámslækninum. Að aðgerðinni lokinni fylgir Lea sjúklingnum upp á vöknun ásamt svæfingahjúkrunarfræðingnum og ég geng frá ígræðunum.
„Kærar þakkir,“ segir sjúklingurinn milli svefns og vöku á leiðinni út af stofunni. „Þið eruð öll svo yndisleg.“ Það er þakklátt starf að vinna á skurðstofum.
Í næstu aðgerð skiptum við Lea um hlutverk. Ég tek á móti sjúklingnum en hún er steríl. Í þetta sinn er sjúkingurinn eldri kona með heilabilun og það krefst nærgætni og útsjónarsemi að staðfesta öryggisatriði og leggja mænudeyfingu. Fólk kemur til okkar í allskonar ástandi, bæði líkamlega og andlega og þótt samskiptin séu stutt geta þau verið gríðarlega þýðingarmikil fyrir upplifun og vellíðan fólks. Það að leggja mænudeyfingu hjá manneskju með mjaðmarbrot krefst til dæmis heilmikils af sjúklingnum sjálfum og það er mikilvægt að starfsfólkið vinni samhent að því að gera þá upplifun eins þolanlega og mögulegt er.
Þegar aðgerðin er hafin sest ég niður til að skrá nauðsynleg atriði í sjúkraskrárkerfin. Þegar því er lokið gefst tími til að kíkja á tölvupóstinn, en þó alltaf vakandi fyrir því sem er að gerast í aðgerðinni. Sjúklingurinn og aðgerðin hafa alltaf hæsta forgang. Ég sný baki í aðgerðina svo að það reynir á heyrnina. Það er gríðarlega mikilvægt að vera með athyglina í lagi þegar aðgerð er í gangi þar sem fyrsta merki þess að eitthvað sé að er oft frekar þögn en hávaði. Góðir skurðhjúkrunarfræðingar þróa með sér sjötta skilningarvitið þegar kemur að því að nema breytingu á andrúmslofti. Í þetta sinn reynir þó ekki á nein auka skilningarvit. Þegar aðgerðinni er lokið kemur skurðhjúkrunarfræðingur sem var að mæta á vaktina og býðst til að skila sjúklingnum fyrir okkur á vöknun og undirbúa skurðstofuna fyrir næstu aðgerð á meðan við förum í mat.
Síðasta aðgerð dagsins er liðskiptaaðgerð í hné. Nú er aftur komið að mér að skrúbba mig. Í þetta sinn gengur illa að leggja mænudeyfingu og sérnámslæknirinn þarf að kalla til sérfræðing. Að lokum er ákveðið að svæfa sjúklinginn. Það er verri kostur í liðskiptaaðgerðum þar sem mænudeyfingin veitir góða verkjastillingu fyrstu tímana eftir aðgerð. Svæfingalæknirinn ákveður því að leggja femoralis blokk til að draga úr verkjunum. Allt tekur þetta tíma en aðgerðin sjálf gengur vel og við náum að klára prógrammið á dagvinnutíma. Þegar ég geng út af skurðstofunni átta ég mig á að ég var í auga stormsins. Á skurðstofu tvö þurfti að fresta aðgerð vegna bráðrar heilablæðingar sem þurfti að hafa forgang, á skurðstofu fjögur reyndist fyrirhuguð aðgerð flóknari en gert var ráð fyrir og mun dragast fram eftir kvöldi. Næg verkefni eru fram undan fyrir næstu vakt. Prógrammstjóri stendur í ströngu við að forgangsraða, útdeila verkefnum og samhæfa störf margra sérgreina svo að allt gangi sem best upp. Hans hlutverk er að hlífa okkur á skurðstofunum við þessum óróleika svo að við getum einbeitt okkur sem best að því mikilvægasta, að veita sjúklingunum okkar örugga meðferð.
Ég geng út í milt vetrarveður og nýt þess að enn sé bjart. Ég stíg hjólið upp í Breiðholt og hugsa með mér að það sé kannski upplagt að taka tíu kílómetra hlaupatúr í Elliðaárdalnum – þegar ég er búin að klára að lesa Gilgameskviðu.